مدیریت منابع انسانی چیست؟ باتوجه‌به فضای رقابتی در کسب‌وکارهای امروز منابع انسانی به‌عنوان یک مزیت رقابتی در سازمان‌ها، ارزشمندترین سرمایه یک کسب‌وکار محسوب می‌شود.
در سازمان‌های امروزی اهمیت خلاقیت، نوآوری سازمانی و انگیزه بالای نیروی انسانی بر کسی پوشیده نیست؛ بنابراین وظیفه خطیر مدیریت منابع انسانی می‌تواند این مهم را برای شرکت‌ها و سازمان‌ها برآورده سازد.
پاسخ صحیح به ” مدیریت منابع انسانی چیست ” بسیار مهم است چرا که باعث حفظ و نگهداشت هر چه بهتر منابع انسانی سازمان می شود. در این مقاله سعی دارم ضمن تعریف مدیریت منابع انسانی و همچنین تعریف‌های مرتبط با مدیریت منابع بشری و وظایف مدیر منابع انسانی، نکات کلیدی مدیریت منابع انسانی در ایران را نیز توضیح دهم و شما را با اصول مدیریت منابع انسانی آشنا کنم.
منظور از منابع انسانی چیست؟
اصطلاح منابع انسانی برای اولین‌بار در دهه ۱۹۶۰ میلادی ابداع شد و باتوجه به اینکه به ارزش روابط کار و موضوعاتی مانند انگیزه، رفتار سازمانی و ارزیابی عملکرد می‌پرداخت، توجهات بسیاری از مدیران و کارشناسان حوزه مدیریت را به خود جلب کرد. منظور از منابع انسانی تمامی افرادی است که در سطوح مختلف سازمان (موقعیت‌های شغلی مختلف) کار می‌کنند. در برخی منابع از منابع انسانی به‌عنوان منابع بشری نیز یاد شده است.
مدیریت منابع انسانی چیست؟
مدیریت منابع انسانی چیست؟
تاریخچه منابع انسانی
اصطلاح «منابع انسانی» برای اولین بار در سال ۱۹۸۳ در کتاب «توزیع ثروت» نوشته جان کامنز به کار رفت. این اصطلاح در ابتدا به روابط بین کارمند و کارفرما مربوط می‌شد، اما به مروز زمان گسترش پیدا کرد و مفاهیم دیگری را هم در خود جای داد. البته این کتاب را نمی‌توان به عنوان اولین بخش از تاریخچه پیدایش مدیریت منابع انسانی شناخت، این مفهوم کمی قبل‌تر از قرن ۲۰ میلادی مطرح شده بود.
مفهوم مدیریت منابع انسانی
مفهوم مدیریت منابع انسانی
تاریخچه منابع انسانی به شیوه‌ای که امروزه شناخته می‌شود، به زمان انقلاب صنعتی اروپا و قرن ۱۸ و ۱۹ برمی‌گردد. ایده‌پردازان اصلی این مفهوم دو فرد به نام‌های رابرت اووِن و چارلز بابیج بودند.
آن‌ها گفتند افرادی که در یک سازمان کار می‌کنند نقش مهمی در موفقیت آن دارند، بنابراین باید به آن‌ها توجه کرد و مدیریت صحیح انجام داد. بعد از این دو نفر، کارشناسان بسیاری در حوزه مدیریت روی مفهوم منابع بشری کار کردند و آن را توسعه دادند.
نظام اداری در ایران برای اولین بار در سال ۱۲۸۶ ایجاد شد. می‌توان این تاریخ را به عنوان مبدأ تاریخچه مدیریت منابع انسانی در ایران شناخت. تا سال ۱۳۰۱ سازمان‌ها قانون خاصی نداشتند و از آن زمان قوانین مختلف مربوط به مشاغل اداری یک به یک تصویب شدند.
البته تا سال ۱۳۴۵ هیچکدام از اداره‌های دولتی مطابق با قوانین رفتار نمی‌کردند. از ۱۳۴۵ به بعد سازمان‌ها قوانین مربوط به اداره‌ها را پذیرفتند و این یک گام مهم در تاریخچه منابع انسانی در ایران بود.
به مرور زمان سبک کار سازمان‌های ایرانی هم مانند سازمان‌های سراسر جهان تغییر کرد و مدیران اهمیت نیروی انسانی و مدیریت آن‌ها را درک کردند. در حال حاضر سازمان‌های بزرگ بخش منابع انسانی خود را راه‌اندازی کرده‌اند و مدیران هم در صدد یادگیری مفاهیم این علم کاربردی برآمده‌اند.
مفهوم مدیریت منابع انسانی چیست؟
مدیریت منابع انسانی (HRM) فرایندی است که رویه‌ها، وظایف، فعالیت‌ها و سیاست‌های کلیدی یک سازمان که در ارتباط با کارمندان هستند را پوشش می‌دهد.
از جمله فرآیندهایی که به‌عنوان زیرمجموعه‌های مدیریت منابع انسانی تعریف می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
استخدام و اخراج
ارزیابی عملکرد
تدوین سیاست‌ها و استراتژی‌های حفظ و نگهداشت کارمندان
مدیریت منابع انسانی برای توصیف “مدیریت و توسعه” کارمندان در یک سازمان به کار می‌رود و وظیفه اصلی آن نظارت بر همه امور مربوط به مدیریت سرمایه‌های انسانی سازمان است. مدیریت منابع انسانی همچنین شامل توسعه و اجرای برنامه‌هایی است که برای افزایش اثربخشی یک سازمان یا کسب و کار طراحی شده‌اند.
واحد منابع انسانی کجاست؟
واحد منابع انسانی یک شرکت یا سازمان معمولاً وظیفه ایجاد، اجرا و نظارت بر سیاست‌های حاکم بر کارمندان و ارتباط سازمان با کارمندانش را بر عهده دارد. این واحد همچنین برای توصیف افراد و دپارتمانی که مسئولیت مدیریت منابع مرتبط با کارمندان را بر عهده دارد، استفاده می‌شود.
در سازمان‌های بزرگ واحدی به نام واحد منابع انسانی، وظایف مربوط به این بخش را انجام می‌دهد، اما در شرکت‌های متوسط معمولا واحدی به نام واحد اداری، مدیریت منابع انسانی را به عنوان بخشی از وظایف خود انجام می‌دهد؛ البته واحد اداری نمی‌تواند مسئولیت‌های منابع انسانی را به خوبی دپارتمانی که به صورت مستقل برای همین کار طراحی شده، انجام دهد.
در کسب و کارهای کوچک هم معمولا خبری از منابع بشری نیست! این موضوع نشان می‌دهد که فقط سازمان‌های بزرگ در ایران به این امر مهم اهمیت می‌دهند و شرکت‌ها و کسب و کارهای کوچک در ایران هنوز به اهمیت منابع انسانی پی نبرده‌اند؛ به همنین دلیل نسبت به آن بی‌توجه هستند.
حتما بخوانید: انواع فرهنگ سازمانی
اهداف مدیریت نیروی انسانی در سازمان چیست؟
برای اینکه بدانید اهداف مدیریت نیروی انسانی در یک سازمان چیست، باید ابتدا با اهداف، استانداردها و ارزش‌های یک سازمان آشنا باشید. بخش مدیریت نیروی انسانی در هر سازمان هدف خاصی را دنبال می‌کند که در راستای هدف بزرگ سازمان قرار دارد. مثلا ممکن است در سازمانی که تازه راه‌اندازی شده، هدف بخش نیروی انسانی تکمیل تیم در مدت زمان معین باشد، اما سازمانی که سال‌هاست کار می‌کند به هدف تکمیل تیم رسیده و رسالت‌های دیگری را دنبال می‌کند.
اهداف مدیریت منابع انسانی سازمان
اهداف مدیریت منابع انسانی سازمان
تعیین هدف برای مدیریت نیروی انسانی، این بخش را در مسیر صحیح هدایت می‌کند. در ادامه به چند نمونه از اهداف عمومی برای این بخش از سازمان اشاره می‌کنیم تا با توجه به آن‌ها بتوانید برای این واحد در سازمان خود، اهداف مشخص تعریف کنید.
مدیریت دانش در سازمان و قرار دادن اطلاعات کافی در اختیار کارکنان و استفاده از داده‌های سازمان در جهت رسیدن به اهداف
شناخت کارکنان وظیفه‌شناس و توانمند و ارائه حقوق کافی، پاداش، مزایا و تشویقی برای قدردانی از آن‌ها
بهینه‌سازی روابط در سطوح مختلف در سازمان
تأمین امنیت، رفاه و بهداشت در سازمان از جنبه‌های مختلف جسمی و روانی برای کارکنان
برنامه‌ریزی برای استخدام تیم حرفه‌ای و توانمندترین افراد برای پوزیشن‌های شغلی مختلف در سازمان
افزایش اثربخشی سازمانی با انجام کارهایی مثل طراحی سازمان، نوشتن شرح وظایف و مشخص کردن پوزیشن‌های شغلی
مدیریت منابع انسانی در کسب و کارهای کوچک
من در مقاله ای با نام ” همه چیز درباره ی شرح وظایف مدیر منابع انسانی ” این موضوع را به طور دقیقتری مورد بررسی قرار داده ام که توصیه می‌کنم حتما آن را مطالعه نمایید. مقاله‌ای جالب و کامل در این زمینه است.
وظایف کلی مدیران منابع انسانی
وظایف کلی مدیران منابع انسانی
در این بخش به صورت مختصر درباره وظایف کلی مدیران منابع انسانی در سازمان‌ها صحبت می‌کنیم. مهم‌ترین وظایف این واحد در کسب و کارهای کوچک عبارت است از:
• پیدا کردن افراد مناسب برای موقعیت‌های شغلی سازمان، استخدام نیروهای جدید و آموزش دادن به آن‌ها
• نگهداری از اطلاعات سازمان و مدارک مربوط به کارمندان و قرارداد آن‌ها
• اجرای قوانین کار در سازمان
• تأمین امنیت جسمی و روانی کارکنان سازمان و دریافت مجوزهای لازم
• اطلاع‌رسانی به کارمندان درباره وقایع سازمان و تحویل نامه‌های مربوط به هر کارمند
• پیشگیری از فرسایش شغلی و انگیزه دادن به کارمندان
• پیگیری فعالیت‌های کارمندان
البته وظایف مدیریت منابع انسانی به همین موارد محدود نمی‌شود و تا حد زیادی به روند سازمان هم بستگی دارد. مثلا در برخی از سازمان‌ها آموزش نیروی تازه وارد در هر واحد به سرپرست همان واحد واگذار می‌شود و ارتباطی به مدیر منابع انسانی ندارد.
در نظر داشته باشید ما بیش از ۱۹ نوع مدیریت داریم که مدیر منابع انسانی یکی از انواع مدیریت می باشد.
چرا مدیریت منابع انسانی مهم است؟
اهمیت مدیریت منابع انسانی طی ۲۰ سال گذشته به میزان قابل توجهی افزایش یافته است، زیرا نقش آن از ابتدای استخدام، مصاحبه، تعیین حقوق و دستمزد و برنامه ریزی برای حفظ و نگهداری منابع انسانی غیرقابل انکار است. تیم HR به طور فعال در دستیابی به اهداف استراتژیک سازمان، با کمک به توسعه فردی کارمندان، ارزیابی عملکرد آن‌ها و توسعه فرهنگ سازمانی نقش بسزایی دارند. در مورد تعریف مدیریت استراتژیک اینجا بیشتر بخوانید.
اهمیت مدیریت منابع انسانی
اهمیت مدیریت منابع انسانی
تیم مدیریت منابع انسانی امروزه مسئولیت کارهای بسیار بیشتری نسبت به کارمندان سنتی یا وظایف اداری بر عهده دارد و می‌تواند با انجام صحیح وظایف اصلی خود با بهره وری بالای کارکنان بسیار مفید واقع شوند.
آن‌ها بهترین نیروها را استخدام می‌کنند، سپس آموزش‌های لازم را به آن‌ها می‌دهند و آن‌ها را آماده ورود به محیط کار می‌نمایند. همچنین با پایش عملکرد کارمندان، ارائه پیشنهادهای قدردانی به مدیران و ایجاد محیطی شاد و پویا، به بالا بردن انگیزه کارمندان و افزایش انگیزه در کار به آن‌ها کمک شایانی می‌کنند. در واقع باید گفت تیم مدیریت منابع انسانی می‌تواند برای سازمان ارزش افرینی بالایی داشته باشد.
پرفسور دِیو اولریش، استاد دانشگاه روسکو، معتقد است نقش تیم مدیریت منابع انسانی اضافه کردن ارزش به کسب و کار است. او در این ویدیو در مورد نحوه ارزش آفرینی منابع انسانی توضیحاتی می‌دهد.
